De site
Vanop de uitkijkbrug in het midden van het park van Wijnegem heb je zicht op de restanten van een zestiende-eeuws, Spaans waterkasteel. Aan de linkerzijde van de binnentuin zie je de Jan Vlemincktoren en rechts staat het voormalige koetshuis van het kasteel. Deze twee gebouwen zijn de enige overgebleven onderdelen en vormen samen het neerhof (het voorgebouw) van het kasteel.
Jan Vleminck 'de Oude' liet het kasteel en de bijhorende gebouwen vermoedelijk rond 1530 bouwen. In de negentiende eeuw onderging de prestigieuze Vlemincktoren enkele veranderingen die resulteerden in het huidige, neogotische uiterlijk met slanke ramen en fraai bewerkte gevels. In 1978 werd de Vlemincktoren beschermd als monument. Lokaal bestuur Wijnegem is sinds 1977 eigenaar van het park en het gebouw. Sindsdien werd alles in het werk gesteld om de prachtige erfgoedparel zo goed mogelijk in ere te herstellen. In 2019 werden er intensieve restauratiewerken gestart en sinds de zomer van 2021 is de Jan Vlemincktoren opnieuw in volle glorie te bewonderen.
Wie was Jan Vleminck?
Jan Vleminck (1526 – 1568) was een 16de-eeuwse koopman en bankier uit Antwerpen. Verder stond hij bekend als humanist, kunstliefhebber en (Neolatijns)dichter. Zijn eigen werken schreef hij onder het pseudoniem Flemingus. Voor Wijnegem is hij één van de belangrijkste historische figuren uit de gemeente. Hij was namelijk ‘heer van Wijnegem’. Die benoeming dankte hij aan het buitenverblijf of ‘huys van playsantië’ dat hij hier in Wijnegem bouwde. Helaas zijn alleen de Vlemincktoren en de remise (de bijgebouwen) nog overgebleven. De gravure toont het kasteel in volle glorie, zoals het er moet uitgezien hebben in 1770.
Een luxe-slaapplaats voor duiven
De Vlemincktoren deed dienst als duiventoren in de zestiende eeuw. Zo'n toren was een teken van rijkdom tijdens het ancien régime. In die periode was het houden van duiven streng gereglementeerd. Herenmochten slechts één koppel duiven houden per hectare grond die ze bezaten. Zo'n grote toren toont ons dus dat de heer Jan Vleminck het hier zo slecht nog niet had.
Een knap staaltje gezichtsbedrog
De prachtige muurschilderingen op de Vlemincktoren werden aangebracht in de negentiende eeuw. Het zijn "trompe l' oeilschilderingen" (letterlijk: een vergissing van het oog). Met deze techniek probeerde men mensen te misleiden door diepte te brengen in een vlakke schildering.